Gewoon duizendblad – Bloedstelpend & wondhelend
Achilles millefolium en haar ‘duizenden blaadjes’
Duizendblad of Achilles millefolium is een kruidachtige plant uit de composietenfamilie. Ze dankt haar naam aan het feit dat het lijkt alsof ze wel duizenden blaadjes heeft. Haar geslachtsnaam Achillea is afgeleid van de Trojaanse krijgsheld Achilles, die het leven redde van talrijke van zijn soldaten door hun wonden te behandelen met dit geneeskrachtig kruid. Het was toen al duidelijk dat duizendblad wondhelende en bloedstelpende eigenschappen bezit. De soortaanduiding millefolium verwijst naar de Latijnse benaming voor mille (duizend) en folium (blad).Andere benamingen zoals herba sanguinara, nesebloede, timmermanskruid, Blutt-stillkraut of Nosebleedweed wijzen op de bloedstelpende en wondhelende eigenschappen.
De witte, inheemse soort is eetbaar en werd al in de prehistorie gebruikt voor talrijke doeleinden. Ze heeft een peperachtige, mild bittere smaak. Ze is ook geliefd bij de wilde bijen, hommels en vlinders omwille van haar nectar en stuifmeel.
Herkomst en vindplaats van duizendblad
Duizendblad is een inheemse plant die je vindt in de gematigde en subtropische streken van Europa en West-Azië. Inmiddels ingevoerd in Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland vind je ze daar ook verwilderd terug. In landen met een gematigd klimaat wordt ze ook in talrijke variëteiten gekweekt als sierbloemen zoals de gele Moonshine en de karmozijnrode Fire King. Die kun je echter beter niet eten.Duizendblad komt veel voor op goed afwaterende, calciumarme bodem met een matige vruchtbaarheid in volle zon. Maar je vindt ze ook op verstoorde grond en braakliggende terreinen. Ze kan goed tegen de droogte, maar evengoed tegen schaduw, lage temperaturen en tocht. Uiteraard is ze dan minder ontwikkeld. Als (on)kruid tref je ze aan in tuinen, hagen, langs paden en wegen, dijken en spoorwegen, op zonnige hellingen en in het laaggebergte.
Beschrijving van duizendblad
- Duizendblad is een winterharde, snelgroeiende en overblijvende plant met een zeer karakteristieke geur. Ze wordt 30 tot 70 of zelfs 100 cm hoog.
- Haar ondergronds kruipende wortelstok met uitlopers maakt dat de plant gemakkelijk gaat woekeren.
- De rechtopstaande stengels zijn houterig en hard, hoekig, gegroefd en fijn behaard.
- De zogenaamde ‘duizenden’ donkergrijs-groene, lancet- of lijnvormige blaadjes zitten afwisselend en zijn fijngevederd en diep ingesneden. Ze zijn 5 tot 15 cm lang en vertonen een zachte beharing.
- Van juni tot november bloeien ze in dichte, schermvormige bloementrossen met talrijke kleine vaalwitte tot roze straalbloempjes met middenin telkens een geel hartje. De planten met roze bloempjes vind je vaak ook terug in siertuinen.
- De vrucht is een 1 tot 3 mm lang grijs nootje dat lichtjes gevleugeld is en smalle ribbeltjes vertoont.
Duizendblad doorheen de geschiedenis
- Vroeger werden de gedroogde stengels van het duizendblad traditioneel gebruikt door de Chinezen om het Boek der Veranderingen, ook wel bekend als het orakelboek I Ching, te raadplegen. Naargelang de manier waarop de stengels vielen als mikadostaafjes wordt een hexagram gekozen.
- Ongeveer 2500 v. Chr. maakten de Sumeriërs al gebruik van duizendblad.
- Door de eeuwen heen werd duizendblad toegepast om bloedende, slecht helende wonden te genezen, ook neusbloedingen.
- Naast de verzorging van snijwonden, gebruikten de Indianen duizendblad ook om transpiratie op te wekken bij koorts en verkoudheden.
- In de Middeleeuwen werden door verschillende volkeren verdrijvende krachten aan deze plant toeschreven. Verstrooid, in een amulet of via rook werden talloze boze geesten, spoken, heksen, duistere krachten en de duivel verdreven.
De gebruikte delen van het gewone duizendblad
Van de Achillea millefolium wordt het kruid gebruikt. Dat wil zeggen dat het volledige bovengrondse deel van de bloeiende plant wordt gebruikt. De plant wordt geplukt in juni en juli zonder de houtige, bladloze stelen.De belangrijkste inhoudstoffen van duizendblad
Het kruid van het duizendblad bevat onder andere essentiële oliën, flavonoïden zoals apigenine, luteoline, rutine, quercetine …, alkaloïden, fenolzuren zoals koffiezuur, looistoffen, coumarines, chlorofyl, salicylzuur, vitaminen en mineralen, arabinose, glucose, galactose en inuline.Duizendblad als voeding
- Voor de ontdekking van hop, werd duizendblad vroeger onder andere in Duitsland en Scandinavië gebruikt om bier te brouwen.
- Na de Middeleeuwen was duizendblad een populaire groente. Zo werden de bladeren klaargemaakt als spinazie of werd er soep van gemaakt. De bladeren zijn immers zoet met een licht bittere smaak.
Duizendblad in de kruidengeneeskunde
Orale toepassingen
- Op vele vlakken heeft duizendblad veel gelijkenissen met echte kamille waar we het in een eerder artikel over gehad hebben. Bepaalde stoffen in duizendblad zijn eetlustopwekkend, bevorderend voor de maagwerking, de galvorming en de galdrijving. Zo kan duizendblad ingezet worden bij een gebrekkige eetlust (anorexie), een gebrek aan maagzuur (hypoaciditeit), een zware en moeilijke spijsvertering, zure oprispingen, misselijkheid, winderigheid en een opgezette buik door gasophoping (meteorisme).
- Als krampopheffend (spasmolytisch) kruid biedt duizendblad verlichting bij maag- en darmkrampen, darm- en galkolieken.
- Als ontstekingwerend (anti-inflammatoir) middel kan duizendblad ingezet worden bij een maagdarmwandontsteking (gastritis), een darmontsteking (enteritis) of voor de preventie van een maag- en twaalfvingerigedarmzweer (ulcus).
- Duizendblad is zowel effectief bij menstruatiekrampen, bij het uitblijven van de menstruatie (amenorrhee) als bij overvloedige menstruatie (hypermenorrhee).
- Duizendblad stimuleert en reguleert de bloedsomloop en kan ingezet worden bij spataderen (varices), zware benen, aderwandontsteking (flebitis), aambeien (hemorroïden), de preventie van bloedklonters (trombose), bij een verhoogde bloeddruk, koude handen en voeten, een zwakke bloedsomloop, een bloedneus …
- Een theekuur van duizendblad is vochtafdrijvend en brengt verlichting bij oedeem en jicht. Een duizendbladinfuus is eveneens effectief om transpiratie op te wekken bij koorts zodat de koorts zakt.
Uitwendige toepassingen
- De alkaloïden en de looistoffen maken van duizendblad een bloedstelpend (hemostypticum) en samentrekkend (astringerend) geneeskundig kruid dat al van oudsher gekend is. Zo volstaat het om enkele bladeren zachtjes te kauwen of te kneuzen en op een wonde te leggen om de bloeding te stoppen.
- Ook bij neusbloedingen en bloedende aambeien kun je duizendblad uitwendig gebruiken.
- Bij pijnlijke menstruatie kan een zitbad met duizendblad soelaas brengen.
- Snij- en schaafwonden, moeilijk genezende wonden, kloven, tepelkloven of zweren kun je genezen met omslagen.
- Spoelen en gorgelen met een duizendbladinfuus kan verlichting brengen bij tandvleesontsteking (gingivitis), mondslijmvliesontsteking en aften (stomatitis), keelpijn (angina en faryngitis), strottenhoofdontsteking (laryngitis) …
Nevenwerkingen en contra-indicaties
- Bij te hoge doses orale inname kunnen duizeligheid en hoofdpijn optreden. Gebruik duizendblad best niet langer dan een maand aan een stuk.
- Zowel bij inwendig als uitwendig gebruik zijn (zeldzame) huidreactie of -irritaties beschreven. Stop in dat geval het gebruik van duizendblad.
- Omdat duizendblad zowel bloedstollend als bloedverdunnend kan werken, hou je hier best rekening mee mocht je last hebben van bepaalde bloedstoornissen.
- Wees voorzichtig bij allergie op andere kruiden van de asterfamilie (asteraceae) zoals arnica, goudsbloem en echte kamille.
