Aften: oorzaken, symptomen en behandeling
Aften: oorzaken, symptomen en behandeling
Heb je last van een branderig plekje op je lip of een pijnlijk zweertje op je tong? Grote kans dat het om een aft gaat. Deze kleine, grijswitte plekjes in je mond zijn onschuldig, maar kunnen behoorlijk pijnlijk zijn. Hoe ontstaat zo’n aft precies? En nog belangrijker: wat kan je doen tegen aften? In deze blog lees je alles over de mogelijke oorzaken, de behandelingen van aften en wanneer het verstandig is om een arts in te schakelen.
Wat zijn aften?
Aften zijn kleine, pijnlijke zweertjes in het mondslijmvlies, meestal slechts enkele millimeters groot met een grijswitte kern en een rode rand. Ze kunnen op uiteenlopende plekken opduiken: op de tong, op het tandvlees, de binnenzijde van de lippen of wangen en in sommige gevallen zelfs in de keel. Vooral tijdens het eten of drinken kunnen ze flink pijn doen. Ongeveer één op de vijf mensen krijgt er ooit mee te maken, al komen ze na je veertigste minder vaak voor.
Aften bestaan in drie vormen:
- Kleine aften
Dit type zie je het vaakst. Ze zijn meestal 3 tot 8 mm groot en liggen oppervlakkig in het mondslijmvlies. Hoewel ze pijnlijk kunnen zijn, herstellen ze meestal vanzelf binnen 1 tot 2 weken en laten ze geen littekens na.
- Grote aften
Een grote aft ligt een stuk dieper en heeft vaak een diameter van meer dan 1 cm. Hierdoor genezen ze veel trager. Soms duurt het tot 6 weken voor de pijn en zwelling verdwijnt. Omdat grote aften dieper in het weefsel zitten, kunnen ze achteraf littekenweefsel achterlaten. Ze komen minder vaak voor, maar veroorzaken meer last.
- Herpetiforme aften
Bij herpetiforme aften ontstaan er niet 1 of enkele, maar soms tot wel honderd piepkleine zweertjes tegelijk. Ze liggen dicht bij elkaar en kunnen samen grote, onregelmatige plekken vormen.
Wat is de oorzaak van aften?
Waardoor aften precies ontstaan, blijft tot op vandaag niet volledig duidelijk. Wel is er een vermoeden dat verschillende elementen meespelen, waardoor het soms zoeken is naar de juiste trigger. Dit zijn mogelijke oorzaken van aften:
Kleine beschadigingen in de mondEen minuscuul wondje in de mond kan al aanleiding geven tot een aft. Dat gebeurt bijvoorbeeld al wanneer je per ongeluk op je wang bijt, wanneer je tandenborstel te hard is of wanneer een beugel of kunstgebit niet goed aansluit en het slijmvlies voortdurend prikkelt.
Hormonale veranderingen
Veel vrouwen merken dat aften vaker verschijnen tijdens menstruatie, zwangerschap of in de overgang. De hormonale schommelingen lijken het mondslijmvlies tijdelijk kwetsbaarder te maken.
Ziekten en verlaagde weerstand
Ben je ziek of heb je last van stress? Dan kan dit dipje ervoor zorgen dat aften sneller de kop opsteken. Dat verklaart waarom je meer last hebt van deze zweertjes in drukke of vermoeiende fases. Soms ligt er meer aan de basis. Bepaalde onderliggende aandoeningen kunnen aften rechtstreeks uitlokken, zoals de ziekte van Behçet. Ook auto-immuunziekten kunnen de oorzaak zijn. Denk aan de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, coeliakie of SLE.
Gebrek aan voedingsstoffen
Bij mensen die regelmatig aften ontwikkelen, worden vaak lage waarden van foliumzuur, ijzer of vitamine B12 vastgesteld. Zo’n tekort hoeft niet de enige oorzaak te zijn, maar kan wel een grotere gevoeligheid van het mondslijmvlies teweegbrengen.
Reacties op voeding of andere stoffen
Bij sommige mensen kan bepaalde voeding een reactie uitlokken. Ook het schuimmiddel SLS of SDS in tandpasta is een bekende aanleiding. Wie vermoedt dat dit meespeelt, kan bij de apotheek eenvoudig een tandpasta zonder schuimmiddel vinden.
Genetische aanleg
Komen aften binnen de familie opvallend vaak voor? Dan is de kans groter dat je sneller met deze zweertjes te maken krijgt.
Wat houdt een goede behandeling voor aften in?
Hoewel aften vanzelf verdwijnen, wil je er soms toch sneller van af. Gelukkig zijn er een aantal stappen die de pijn verlichten en irritatie beperken.
- Pas je gedrag en voeding aan
Een gezonde levensstijl helpt om je weerstand op peil te houden: kies voor gezonde, gevarieerde voeding, zorg voor genoeg beweging en gun jezelf elke nacht genoeg slaap. Pikante gerechten, zure dranken of voedsel met harde of scherpe randjes vermijd je beter. Probeer verder om de aft niet telkens met je tong of vingers aan te raken. Wees ook extra voorzichtig tijdens het tanden poetsen: gebruik een zachte tandenborstel om verdere irritatie te voorkomen.
Daarnaast kan voeding een mogelijke oorzaak van aften zijn. Noteer eventueel in een voedseldagboek wat je dagelijks eet en drinkt om de mogelijke aanleiding te achterhalen.
Bovendien is stoppen met roken een verstandige zet. De rook maakt het mondslijmvlies gevoeliger, waardoor aften gemakkelijker kunnen ontstaan. - Gebruik een mondgel met lidocaïne
Speelt een pijnlijke aft je parten? Dan kan een mondgel met lidocaïne uitkomst bieden. Breng een kleine hoeveelheid rechtstreeks op het plekje aan, bij voorkeur vlak voor het eten of slapen. De verdoving werkt meteen en houdt ongeveer een uur aan. - Kies zorgvuldig welke producten je gebruikt
Middelen zoals antibiotica, crèmes of mondspoelingen met chloorhexidine blijken niet effectief tegen aften. Integendeel, ze kunnen zelfs ongewenste bijwerkingen geven. Een goede mondverzorging daarentegen - zoals een zachte poetsroutine en eventueel tandpasta zonder schuimmiddel - kan helpen om irritatie te beperken.
Zijn aften besmettelijk?
Het antwoord is duidelijk: nee, aften zijn niet besmettelijk. Je kan gerust iemand een kus geven of knuffelen zonder het risico de aft door te geven.
Wanneer raadpleeg je een arts?
Meestal genezen aften vanzelf binnen 2 weken. Merk je dat de klachten langer aanhouden, voel je je ziek of krijg je koorts? Dan is het verstandig om een gezondheidsspecialist te raadplegen. Zeker wanneer aften blijven terugkomen, kan een onderliggende oorzaak aan de basis liggen.
Conclusie
Aften op de tong, aften op het tandvlees of een pijnlijk plekje op je lip: het blijft vervelend, maar gelukkig meestal tijdelijk. Mogelijke oorzaken van aften zijn onder meer een wondje in de mond, stress, verminderde weerstand, vitaminetekorten en genetische aanleg. Met een zachte mondverzorging, het vermijden van prikkelende voeding en het gebruik van mondgel met lidocaïne kun je veel ongemak verlichten. Verdwijnen de zweertjes niet binnen 14 dagen? Dan schakel je best medisch advies in.
