Zijn voedselaminen de oorzaak van je migraine?
Wanneer men vraagt welke voedingsmiddelen allergische of intolerantiereacties veroorzaken, noemen veel mensen chocolade, kaas en wijn in een adem als eerste verdachten. Deze voedingsmiddelen bevatten immers aminen. We buigen ons in dit artikel over de vraag of het klopt dat aminen in voeding de oorzaak zijn van migraine of hoofdpijn?
Wat zijn aminen?
Aminen of monoaminen zijn een groep chemische stoffen of stikstofverbindingen die afgeleid zijn van aminozuren. Ze ontstaan tijdens hun omzetting door micro-organismen in planten, dieren en mensen. Bij een aantal mensen kunnen ze overgevoeligheidsreacties teweegbrengen, maar ook ons gedrag beïnvloeden. Hoewel de klachten lijken op die van voedselallergieën, zijn ze dat niet. Bij aminen komt het immuunsysteem immers niet in actie.
Hoe ontstaan aminen?
Aminen komen voor in heel diverse voedingsmiddelen en worden gevormd tijdens hun verwerking (bakken, braden), rijping (fermentatie, gisting) en/of opslag (rotting, bederf). Van verse eiwitrijke voedingsmiddelen zoals vis en vlees zul je geen last hebben, omdat ze geen aminen bevatten. Maar tijdens hun afbraak kunnen ze grote hoeveelheden aminen produceren. Overmatig gebruind vlees, vis die te lang in de koelkast gestaan heeft en gefermenteerde kombucha zijn voorbeelden van voedingsmiddelen die veel aminen kunnen bevatten.
Soorten aminen
Er bestaan verschillende soorten aminen. Naast het gekende histamine kunnen ook neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en noradrenaline symptomen van aminegevoeligheid uitlokken. Minder gekende aminen zijn fenylethylamine, putrescine, tryptamine en tyramine. Meestal worden aminen samen gevonden, hoewel sommige dominanter kunnen voorkomen, zoals fenylethylamine in chocolade.
Wat doen aminen in het lichaam?
Aminen worden ook wel biogene aminen genoemd omdat ze
biologisch actief zijn in het lichaam. Zij kunnen door de darmwand
opgenomen worden en vervolgens een actieve rol gaan spelen in de chemische
processen in het lichaam.
Biogene aminen kunnen heel diverse functies hebben. Zo kunnen ze fungeren
als neurotransmitters, betrokken zijn bij lokale immuunreacties
zoals ontstekingen die ontstaan door het vrijkomen van histamine, maar
ook de darmmotiliteit, de lichaamstemperatuur, het slaapritme en de
hersenactiviteit reguleren.
Wanneer aminen overgevoeligheidsreacties veroorzaken
Normaal gezien zorgen aminen in de voeding niet voor
gezondheidsproblemen omdat de mens ze ook zelf kan aanmaken en afbreken. Hij
beschikt daarvoor over het nodige mechanisme om ook de aminen die van buitenaf
(exogene aminen) in het lichaam komen, onschadelijk te maken.
Het is meestal pas bij de opname van hoge concentraties zoals bij
vergiftigde vis (scombroïde) of bij overgevoeligheid dat dit
mechanisme verstoord kan geraken. Een overgevoeligheid is meestal niet tegen
alle aminen gericht. Vaak gaat het om slechts een of enkele aminen waar
bepaalde mensen op reageren.
De klassieke neurotransmitters serotonine, dopamine en
noradrenaline zijn essentieel voor een goede hersenfunctie. Onevenwichtigheden
veroorzaken echter depressie en angst.
Lokale symptomen kunnen ook in de darm optreden en misselijkheid, diarree en
prikkelbare darm syndroom (IBS) veroorzaken of elders in het lichaam
symptomen uitlokken zoals hoofdpijn, migraine, astma en netelroos.
Zoals vaak het geval is bij intolerantie voor voedingschemicaliën is ook de intolerantie voor aminen moeilijk aan te tonen. Ervaring van patiënten en eliminatiediëten bevestigen steeds vaker dat aminen, net zoals andere voedingschemicaliën zoals salicylaten, glutamaten en voedingsadditieven hoofdpijn en migraine kunnen veroorzaken. Daarnaast is er ook enig bewijs dat een aminearm dieet netelroos (urticaria) en eczeem kan oplossen.
Waarom ontstaan overgevoeligheidsreacties door aminen?
De klachten die ontstaan door een overgevoeligheid op aminen zijn eigenlijk pseudo-allergische reacties of PAR’s. Wanneer het lichaam bij aminerijke voeding uit balans geraakt zal het extra histamine aanmaken en vrijgeven waardoor migraine, netelroos, astma of vochtophoping optreedt. Lichaamseigen histamine wordt opgeslagen in de mestcellen. Mensen met een erfelijke aanleg voor allergieën hebben vaak minder stabiele mestcellen waardoor ze te snel histamine vrijmaken. Dat kan bijvoorbeeld al gebeuren door koude of warmte.
Aminen worden gewoonlijk afgebroken door amine-oxidase enzymen zoals monoamine-oxidase (MAO) en diamine-oxidase (DAO). Vermoed wordt dat een gebrekkige enzymatische afbraak van aminen omwille van genetische aanleg, een maagdarmaandoening, bepaalde medicijnen, overmatig alcoholgebruik of nicotine de afbraak van aminen vertraagt en bijgevolg een verhoogde gevoeligheid veroorzaakt.
Welke voedingsmiddelen bevatten aminen?
De hoeveelheid aminen in voedingsmiddelen varieert sterk in functie van de bereiding, de gisting, de zuurtegraad en de opslag voor en na de bereiding ervan.
Over het algemeen kunnen we zeggen dat volgende voedingsmiddelen hoge hoeveelheden aminen bevatten:
· Fruit zoals rijpe bananen, druiven, tomaten, verschillende bessensoorten, citrusvruchten, pruimen, passievruchten en ananas bevatten aanzienlijke hoeveelheden aminen.
· Groenten zoals avocado, broccoli, rucola, aubergine, champignons, olijven en spinazie hebben een hoog aminegehalte.
· Chocolade, kaas en wijn bevatten veel aminen
· Aminen kunnen zich in relatief korte tijd in vlees en vis ontwikkelen. Best koop je je vlees of vis zo vers mogelijk. Echter, hoe je het bewaart, kookt, hoe bruin je het bakt en hoe lang je het invriest draagt allemaal bij aan de ontwikkeling van aminen. Je hoeft geen vlees te vermijden, maar eet het vers en let op de bereidingswijze. Dit wordt nog belangrijker als het gaat om vis en zeevruchten. Varkensvlees, vleeswaren, verwerkte vleessoorten zoals worst en visconserven bevatten hoge amineconcentraties.
· Noten en zaden bevatten veel aminen en salicylaten, met uitzondering van rauwe cashewnoten en maanzaad.
· De meeste voedingsmiddelen bevatten verschillende soorten aminen. Zo werden in wijn zo’n 20 verschillende soorten aminen ontdekt, waarvan de grootste concentraties in rode wijn. De hoeveelheid en soorten hangen af van verschillende factoren zoals het oogstjaar, de druivensoort, de geografische regio en de vinificatiemethoden zoals maceratie van de druivenschil.
· Aminen als gevolg van fermentatie kunnen aanzienlijk zijn in zuurdesembrood, bier, sojasaus, probiotica en gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kombucha en kefir.
Veel aminerijke voedingsmiddelen bevatten ook salicylaten en glutamaten die problemen blijken te veroorzaken bij gevoelige mensen.
Gevolgen van specifieke aminen
Vaak wordt gedacht dat alleen histamine hoofdpijn of migraine veroorzaakt. Niets is minder waar. We weten intussen dat verschillende aminen migraine kunnen uitlokken:
· Histamine kan gevolgen hebben voor de darmen en chronische diarree, constipatie, een opgeblazen gevoel, buikpijn en/of misselijkheid voeroorzaken. Verder kan histamine ook systemische symptomen veroorzaken zoals migraine, lage bloeddruk (hypotensie) en hartkloppingen. Histamine is ook verantwoordelijk voor allergische aandoeningen zoals hooikoorts, eczeem, astma en netelroos.
· Tyramine wordt sterk geassocieerd met migraine, hoge bloeddruk (hypertensie), depressie en de ziekte van Parkinson.
· Fenylethylamine wordt in verband gebracht met migraine, depressie, ADHD en schizofrenie.
Diagnose van aminegevoeligheid
De diagnose van gevoeligheid voor voedselamines wordt meestal gesteld door een grondige anamnese en een eliminatiedieet. Dit kun je ook doen voor overgevoeligheid voor salicylaten, glutamaten en andere voedseladditieven. Nadien kun je je dieet weer uitbreiden met voedingsmiddelen die geen gevoeligheid triggeren en op het einde zelfs met triggerende voedingsmiddelen naarmate ze beter verdragen worden.
Op zoek naar de trigger(s) met een eliminatiedieet
De afdeling allergie van het Royal Price Alfred Hospital heeft een (Engels) handboek (RPAH Elimination Diet Handbook) uitgegeven met een lijst van voedingsmiddelen met een laag, matig, hoog en zeer hoog gehalte aan aminen. Je kunt dit handboek online vinden als hulp bij je eliminatiedieet onder begeleiding van een arts of diëtist.
Het RPAH-eliminatiedieet elimineert niet alleen
voedingsmiddelen met een hoog histaminegehalte, ook deze met andere aminen. Het
gaat dus veel verder dan een histamine-arm dieet. Daarnaast helpt het handboek
je ook bij de eliminatie van salicylaten, glutamaten en sommige
levensmiddelenadditieven als onderdeel van het RPAH-eliminatiedieet. De
gedachte hierachter is dat het zo doeltreffender werkt.
Voedingsmiddelen die weinig aminen bevatten, maar waarvan gedacht wordt dat ze
histamine in het lichaam vrijmaken, maken echter geen deel uit van het
RPAH-eliminatiedieet.
Welke voedingslijst moet je hanteren?
Op het internet circuleren verschillende soorten histaminediëten op basis van:
· lijsten van voedingsmiddelen die histamine bevatten en vermeden moeten worden bij een histaminearm dieet
· lijsten van voedingsmiddelen die van nature weinig histamine bevatten maar die het vrijkomen van lichaamseigen histamine aanwakkeren
Het betreft dus twee totaal verschillende soorten lijsten
die voor veel verwarring kunnen zorgen, vooral wanneer beide lijsten
gecombineerd worden.
Zoals we hierboven geleerd hebben, is het niet uitgesloten dat je migraine of
hoofdpijn niet overgaat door een histaminerijke voeding te elimineren. Daarom
is het handig om je niet alleen te focussen op histamine, maar het volledige
amine-plaatje.
Als je denkt dat je hoofdpijn of migraine verband houdt met wat je eet, dan zijn voedingsamines het overwegen waard. Als er een verband bestaat, zou eliminatie je moeten helpen vaststellen wat je precieze triggers zijn en resulteren in een verbetering van je symptomen.